نسبت میان موسیقی و تربیت در نظام فلسفی افلاطون

در نظام فلسفی افلاطون تربیت جایگاهی خاص دارد زیرا به کمک تربیت است که می توان وجود را به فضایل آراست و از رذایل پاک کرد و در نتیجه، نفس را زیبا و شایستۀ جایگاهی الهی ساخت. از این رو، افلاطون هر آنچه به تربیت آدمی مدد می رساند، از جمله انواع فنون و هنرها، مورد توجه و بررسی قرار می دهد. نزد وی، موسیقی به واسطۀ تأثیر قوی و عمیقش در جان مخاطب، می تواند به عنوان ابزاری نیرومند در خدمت نظم دهی، پالایش، و هدایت نفس به مراتب بالا به کار آید. در این فرایند تربیتی مرد به یاری قوی ترین نیروهای روحی، یعنی وزن و آهنگ، دگرگون می شود و به این نتیجه دست می یابد که در پرتو تربیت حقیقی می تواند به والاترین خیر نائل شود. البته، افلاطون چنین تربیتی را مقدمۀ تربیت فلسفی و مکمل آن می داند. هدف مقالۀ پیش رو آن است که نشان دهد توجه افلاطون به موسیقی نه به واسطۀ ویژگی های هنری و زیبایی شناسانه آن بلکه به جهت نقشی است که می تواند در جهت تربیت (پایدیا) آدمیان ایفا نماید. بدین منظور، دیدگاه افلاطون در دو رسالۀ مهم تربیتی او، یعنی جمهوری و قوانین محور تحلیل قرار گرفته است، هر چند به نظرات وی در سایر رساله ها نیز اشاره شده است.